Er is een modewoord waaraan ik me wel eens erger. Iedereen voert het op als het in het eigen straatje te pas komt. Het lijkt soms wel een panacee voor alle kwalen. Bovendien, als je er niet meer uitkomt kun je het altijd van stal halen want het is lekker vaag. Dus is het overal op van toepassing.
Juist: innovatie.
We hebben geen antwoord op het mestprobleem, op het terugdringen van CO2, lucht- en watervervuiling, op het stikstofprobleem in bouw en landbouw, op klimaatverandering, op wateroverlast en droogte, op voedselschaarste, plasticsoep, grondwatervervuiling, PFAS vervuiling, op onze vraag naar schone energie, op schaarste aan zeldzame metalen en grondstoffen, kortom, you name it. En hup, daar wordt de innovatiekaart weer getrokken.
Er zijn politieke partijen, nee ik zal dit keer geen namen noemen, die geen idee hebben hoe ze ook maar een begin moeten maken. Met het oplossen van de problemen, maar die wel als antwoord op elk probleem het i-woord laten vallen. Want ja, zo ben je er in één klap vanaf. Zelf weet je bij God niet hoe je de problemen moet oplossen. Maar je kan de bal zonder enige gêne gewoon doorspelen naar de wetenschap. Die het verder maar moet uitzoeken. Die wetenschappers zijn toch zo knap, die weten het toch zo goed, hoor je er bijna cynisch achteraan. Laat dan maar eens zien wat jullie waard zijn! En mocht die innovatie niets opleveren, tja, vette pech, daar kunnen wíj natuurlijk niets aan doen.
Nou vooruit, toch een naam: Caroline van der Plas weet werkelijk in elke zin het woord ‘innovatie’ te proppen. En dat is ook eigenlijk het probleem met innovatie. Want precies passend in de filosofie van de BBB. Is innovatie meestal een alibi om gewoon op de oude voet verder te gaan. Business as usual. We zijn niet bereid om ook maar een millimeter van onze verworvenheden in te leveren. We begrijpen de angst en ongerustheid echt wel, maar maak je niet druk, innovatie gaat ons redden. En dankzij die innovatie, die als een Deus ex machina op een zeker moment over ons uitgestort zal worden, kunnen we alles bij het oude laten. Dus mét behoud van dezelfde hoeveelheid mest, stikstof, vervuiling, CO2-uitstoot enzovoort.
Dat er voor innovatie geld nodig is voor universitaire instellingen en onderwijs vergeten we voor het gemak dan maar even. Want daar zetten we geheel in de geest van de kortzichtigheid en het korte termijn adagium van dit kabinet, ook meteen maar het mes in. Voor consistent beleid moet je immers niet bij deze coalitie zijn.
Enfin, het is duidelijk, ik ben niet zo van innovatie. Althans, niet als de alfa en omega voor de oplossing van de grote problemen van deze tijd. CO2-afvangen lijkt mooi, maar je zult zien dat dat niet tot minder uitstoot leidt. Juist omdat we het nu allemaal kunnen afvangen. Net als met luchtwassers in de varkenssector, of het vangen van plastic in oceanen. Hartstikke mooi, maar je kunt met net zoveel argumenten zeggen dat als we plastic uit zee kunnen vissen, dit het gebruik van plastic niet zal remmen, maar juist zal aanmoedigen. Al die innovaties, schonere verbrandingsmotoren en efficiënter opruimen van Ocean Soup gaan de slechte gewoonten van het gebruik van fossiele brandstof en plastic niet ontmoedigen.
En er zijn ook innovaties waar ik ronduit bang voor ben. Neem geo-engineering, met chemische middelen ingrijpen in het weer. Het gebeurt al, want we willen zelf bepalen wanneer, waar en hoeveel het regent. Dat kunnen we niet aan weergoden overlaten. Het klinkt mooi, maar volgens mij hebben we nog geen flauw idee wat dat op lange termijn voor onze atmosfeer zal betekenen. Net zoals toen we Cfk’s en fossiele brandstof op grote schaal introduceerden, hadden we er ook geen flauw benul van dat ons dat slechts enkele decennia later voor nieuwe problemen zou plaatsen. Wat je aan stoffen in de atmosfeer brengt, krijg je er nou eenmaal bijna niet meer uit.
Wat allemaal niet wegneemt dat we natuurlijk van al deze innovaties in de toekomst druk gebruik gaan maken. Van CO2-afvangen en de plastic Ocean Cleanup, tot aan geo-engineering. Heel simpel, als de nood aan de man is zullen we wel moeten. Dan gaat zelfs de meest verstokte tegenstander van geo-engineering overstag. En dat is zo langzamerhand nog de enige oplossing voor de meeste grote problemen. We laten het net zo lang door-etteren tot de wal het schip keert. En we wel genoodzaakt zijn er met de botte bijl op in te hakken. Dat dat uitstelgedrag en getreuzel tot onnodige schade leidt is dan jammer.
En dan nu de omslag in dit stuk. Want deze week begon ik eens te kauwen op die innovaties, en ik kwam erachter dat ik veel te zwart-wit dacht. Innovaties gaan de wereld niet redden, en je hebt innovaties die meer kwaad dan goed doen. Maar je hebt ook goede en nuttige innovaties, ik geef het toe. Innovaties die de oude gewoonten ontmoedigen of zelfs stopzetten. Zelf ben ik bijvoorbeeld erg gecharmeerd van vlees- en zuivelvervangers. Geweldige plantaardige yoghurts en melksoorten heb je. Ik lust er wel pap van! Er komt geen koe meer aan te pas. Proefondervindelijk kan ik vaststellen dat ik het net zo lekker vind als het natuurlijke spul. Moet ik tot mijn melk en yoghurt schade en schande bekennen.
Of mijn zonnepanelen. Toegegeven, de productie is niet helemaal brandschoon. Maar daarna is alle fossiele brandstof en energie die nodig is om de elektriciteitscentrales draaiende te houden verleden tijd. Doen dus.
Maar mijn grootste pro-innovatie statement is dan weer wat controversiëler. We moeten hard inzetten op kweekvlees: enkele stamcellen, koe of varken die in laboratoria uitgroeien tot biefstuk en varkenskarbonade. Als we dat kunnen, hoeft er praktisch geen koe of varken meer geslacht te worden.
Hartstikke mooi. Maar niet voor de agro-industrie. En wat zien we dus: de agrolobby doet er alles aan om kweekvlees in een kwaad daglicht te stellen. Logisch, want luchtwassers en CO2-afvangen vinden we allemaal prima, zolang je verdomme maar wel met je poten van het aantal koeien afblijft. Want zonder koeien geen veevoeder verkoop en geen business.
En dus worden we bang gemaakt met verhalen die onze angsten verder aanwakkeren. Alsof Frankenstein zelf een gevaarlijk kweekvlees goedje aan het brouwen is dat ons allemaal in zombies zal veranderen. Weer zit de boerenlobby ons hierbij in de weg. Innovatie wordt alleen gepropageerd als het in het straatje van big-agro past. Ik kan je verzekeren, kweekvlees past daar niet in. Natuurlijk niet, kweekvlees gaat een bom leggen onder de hele vleessector.
En dus volgt verdachtmaking op verdachtmaking op verdachtmaking. Angstverhalen over genetische manipulatie en over gevaarlijk, onnatuurlijk vlees worden als brokken desinformatie over ons uitgestrooid. Niks van waar natuurlijk. Het is veiliger, hygiënischer, minder bevattelijk voor ziektes, staat onder strenge controles en is niet meer of minder vatbaar voor genetische afwijkingen dan de koe in de wei. Maar wat moet je doen tegen desinformatie?
Anti-kweekvlees propaganda wordt zelfs voor een niet onbelangrijk deel door de vleesindustrie betaald. En dus is kweekvlees verboden in een aantal Amerikaanse staten. Net als in Italië, waar het strijdig zou zijn met het cultureel erfgoed van de cucina Italiana.
Weer dus hetzelfde liedje: innovatie is prima, zolang het maar niet de stoelpoten onder de bestaande orde wegzaagt.
En toch is er dus hoop voor innovaties. Bij mij in ieder geval wel, moet ik bekennen. Vooral in innovaties die geen onomkeerbare inbreuk maken op de bestaande natuur en atmosfeer. En op innovaties die schadelijke gewoonten niet en passant stimuleren, maar juist overbodig maken.
Wat een mooi vooruitzicht. Nu ik er zo over nadenk, kan ik niet wachten om mijn tanden eens stevig in een sappige kweekvleesburger te zetten.
Bron: NRC 9-11-2024
Meer innovatie lezen wat de wereld een stukje beter maakt? Lees dan het positieve klimaatnieuws.